Bijna twee miljoen euro voor nieuwe samenwerkingen met bedrijven

Elektrische prikkels zijn essentieel voor de aansturing van het hart. Sommige mutaties in de genen voor ionkanalen kunnen deze elektrische ritmes verstoren en tot een hartstilstand leiden. Onderzoekers van ExBDT willen voorspellen of een nieuw ontdekte mutatie ernstig is, en zo ja, wat de optimale medicatie is voor een specifieke patiënt.

De huidige manier om meer te weten te komen over een mutatie duurt een jaar. Daarom ontwikkelde Teun de Boer in samenwerking met partners Nanion en Elements de revolutionaire Exciteerbare Biologisch-Digitale Tweeling (ExBDT) techniek. Dit is een snellere methode die ook meteen test welk medicijn optimaal werkt bij de mutatie.

In dit project wil De Boer de apparatuur testen in de praktijk en bewijzen dat de nieuwe methode een goede voorspellende waarde heeft voor patiënten. Omdat de ExBDT methode gebaseerd is op een automatisch systeem met een zeer hoge doorvoersnelheid, is de verwachting dat door deze aanpak het toepassen van biologische-digitale tweelingen in klinische diagnostiek binnen bereik komt.

Hoofdonderzoeker: Dr. Teun de Boer, UMC Utrecht.
Betrokken bedrijven: Nanion Technologies en Elements Srl.

Laminopathieën zijn erfelijke ziekten die ontstaan door fouten in genen voor de zogenoemde nucleaire lamina-eiwitten. Vooral het LMNA-gen speelt hierbij een rol. Dit gen zorgt voor de stevigheid van de celkern en is belangrijk voor de organisatie van het DNA, de aansturing van genen en het herstel van DNA-schade. 

Wanneer er een mutatie in LMNA optreedt, kan dit leiden tot verschillende aandoeningen, waaronder een ernstige vorm van gedilateerde cardiomyopathie (DCM). LMNA-DCM gaat vaak samen met stoornissen in de hartgeleiding, verloopt snel en reageert slecht op de huidige behandelingen. De prognose voor deze patiënten is daardoor erg slecht. Er is dus dringend behoefte aan nieuwe, effectieve therapieën. 

Dit project onderzoekt een nieuwe aanpak om door middel van gentherapie de LMNA-functie te herstellen. Een speciaal ontwikkeld construct kan de eiwitten LMNA en LMNC aanmaken. Onderzoekers gaan deze eiwitten testen in diverse modellen. Daarna kijken ze welke patiëntengroepen het meest baat hebben bij deze behandeling. Uiteindelijk hopen de onderzoekers medicijnontwikkeling mogelijk te maken.

Hoofdonderzoeker: Prof. dr. Eva van Rooij, Hubrecht Instituut.
Betrokken bedrijf: PHLOX therapeutics.

Mensen met Ischemische hartziekte (IHD) hebben een verminderde bloedtoevoer naar de hartspier. Ongeveer 126 miljoen mensen lijden aan IHD, het is daarmee wereldwijd een van de belangrijkste doodsoorzaken. Huidige behandelingen richten zich vooral op het verlichten van klachten en het verkleinen van de kans op acute hartproblemen, zoals een hartinfarct. Ze kunnen echter niet voorkomen dat de ziekte op langere termijn leidt tot hartfalen.

Dit project onderzoekt een baanbrekende RNA-gebaseerde gentherapie die regeneratie van de hartspier mogelijk maakt. Het idee is dat een eenmalige behandeling niet alleen klachten vermindert, maar ook blijvende genezing kan geven. Daarmee wordt de ziekte anders behandeld dan nu, en kunnen mensen langer in goede gezondheid leven. 

Het doel van het onderzoek is aan te tonen dat deze RNA-gebaseerde gentherapie de hartspier herstelt. Dit gebeurt via verschillende fases van onderzoek, waaronder digitale simulaties (in silico) en onderzoek op hartweefsel (ex vivo). Zo werken onderzoekers stap voor stap aan bewijs voor deze nieuwe behandeling.

Hoofdonderzoeker: Prof. dr. Leon de Windt, Maastricht University.
Betrokken bedrijf: Summa biotech.

Aandoeningen van de aorta, slagaderziekten en hartfalen hangen vaak samen met spiercellen die minder goed functioneren. Dit kan komen door een genetische mutatie, waardoor in sommige families meerdere mensen getroffen worden of zelfs overlijden. De huidige diagnostiek en prognose zijn gebaseerd op gemiddelden uit grote groepen patiënten, dat maakt voorspellingen vaak onnauwkeurig.

Dit project ontwikkelt een patiëntspecifiek platform: de “virtuele biopsie”. Uit één bloedmonster kunnen onderzoekers stamcel-afgeleide hart- en vaatspiercellen maken en ombouwen tot miniatuur hart- en vaatweefsels (EHT en EVT). Hiermee kan men binnen drie maanden zeer gedetailleerde metingen doen van kracht, elektrische signalen en mechanische belasting. 

Het uiteindelijke doel is vroege opsporing van ziekten, persoonlijk risicoprofiel en een betere keuze van behandeling. Het platform moet een aanvulling vormen op bestaande klinische gegevens, zoals beeldvorming en genetica.

Hoofdonderzoeker: Dr. Koen Reesink, MUMC.
Betrokken bedrijf: Optics11Life.

Vernauwingen in de kransslagaders kunnen levensbedreigend zijn. Elk jaar krijgen wereldwijd miljoenen mensen een stent om de bloedtoevoer naar het hart te verbeteren. Het plaatsen van een stent is echter moeilijk, vooral bij een splitsing van het bloedvat. In bijna de helft van die gevallen ligt de stent niet helemaal goed, wat kan leiden tot complicaties. 

Daarom ontwikkelen onderzoekers een nieuw hulpmiddel dat artsen helpt om stents preciezer te plaatsen. Het apparaat geeft visuele én voelbare terugkoppeling en werkt samen met bestaande systemen. Ook vermindert het apparaat het gebruik van contrastvloeistof en röntgen.

De eerste tests zijn veelbelovend. Onderzoekers willen het hulpmiddel testen en verbeteren in een laboratoriumopstelling. Als de resultaten goed zijn, kunnen de onderzoekers het hulpmiddel verder ontwikkelen voor gebruik bij mensen. Dit kan de behandeling voor hartpatiënten veiliger en effectiever maken.

Hoofdaanvrager: Dr. Wijnand den Dekker, Erasmus MC.
Betrokken bedrijf: Ysvogel.

Bij verschillende ziekten van hart, hersenen, ogen en nieren spelen kleine bloedvaten een belangrijke rol. Bij de erfelijke aandoening HHT (Hereditaire Hemorragische Telangiëctasie) raken deze bloedvaten verzwakt. Patiënten krijgen vaak ernstige bloedingen en kunnen schade aan vitale organen oplopen. Hiervoor is nog geen goedgekeurde behandeling. 

Het bedrijf RougeTx ontwikkelt daarom een nieuw medicijn (RTX-001) dat de kleine bloedvaten versterkt. In diermodellen werkt dit middel al goed en blijkt het veilig. Onderzoekers willen nu preciezer weten hoe het medicijn werkt en hoe het de bloedvaten beïnvloedt. Daarbij gebruiken ze innovatieve technieken, zoals een nieuwe beeldvormingsmethode (fULM) en genetische celanalyse (scRNA-seq). 

Deze aanpak maakt het mogelijk om het effect van het medicijn precies te meten én te begrijpen hoe het werkt in het lichaam. Het doel is om een nieuwe, effectieve therapie te ontwikkelen voor HHT-patiënten en mogelijk ook voor andere ziektes waarbij kleine bloedvaten zijn aangedaan. 

Hoofdaanvrager: Dr. Franck Lebrin, LUMC.
Betrokken bedrijf: RougeTx.