Resultaat van de maand: hartregeneratie-expert Jeroen Bakkers

Sommige amfibieën en vissen bezitten de handige eigenschap dat ze weefsel kunnen regenereren. Zoogdieren zijn niet in staat om zelf schade aan het hart te herstellen. Onderzoeker Jeroen Bakkers bestudeert het moleculaire mechanisme van hartregeneratie in zebravissen en hoopt dat dit uiteindelijk leidt tot een behandeling voor mensen. Zowel voor kinderen als volwassenen kan dit veel gezondheidswinst opleveren. Onlangs publiceerde Bakkers met collega’s in Science over het veelbelovende gen LRCC10. Dit gen heeft een effect op de regulatie van calciumstromen en draagt onder andere bij aan de rijping van hartspiercellen. De studie is gefinancierd met behulp van de Hartstichting en Stichting Hartekind.

Welke uitdagingen heeft onderzoek naar regeneratie?
“Heel belangrijk in het regeneratieproces is dat nieuwe cellen netjes ingebouwd worden in het hart en meedoen met omliggend weefsel. Regelmatig komt het voor dat we van tevoren van alles bedenken, maar dat de resultaten ons toch weer verrassen. Dit roept weer nieuwe vragen op en maakt het onderzoek ook spannend. Daarom geven we het werk geregeld een nieuwe richting. Er werd bijvoorbeeld lange tijd gedacht dat amfibieën en vissen bij regeneratie gebruik maken van stamcellen. Maar het zijn juist de gewone hartspiercellen die opnieuw gaan delen en rijpen en daar op het juiste moment weer mee stoppen.”

Hoe kan dit resultaat uiteindelijk patiënten gaan helpen?
“In zoogdieren was het al gelukt om de celdeling als het ware te heractiveren. Maar er ontstaat vervolgens een ongecontroleerde celdeling, vergelijkbaar met een tumor. Omdat de delende hartspiercellen minder rijp zijn kan het ook resulteren in hartritmestoornissen. Wij hebben nu het mechanisme ontdekt dat die deling ook weer stopt en de rijping aanzet. Het uiteindelijke droombeeld is dat we met gentherapie, met een lokale injectie in het hart, beschadigd weefsel kunnen herstellen. Maar dat is echt toekomstmuziek. Ook voor zogenaamde hartpleisters kan dit een uitkomst bieden. Het kan helpen om de cellen in de pleister juist nog iets verder te laten rijpen."

Hoe kijk je terug op het onderzoek?
"Het was een project van de lange adem, in dit geval een jaar of zes, waarbij de juiste tools veel hebben betekend. Zo hebben we in de loop van het project ex vivo imaging voor hartweefsel ontwikkeld. Het kon al wel voor andere organen, maar voor het hart kunnen we nu ook plakjes weefsel kweken en bekijken onder de microscoop. Zo konden we de processen nog beter bestuderen. En grappig genoeg begon dit onderzoek als een zijproject van een postdoc. Gaandeweg kwamen we erachter dat de resultaten veelbelovend waren."

Dit zijn resultaten van de afgelopen maand op chronologische volgorde. We hopen dat het je inspireert of dat het op een andere manier nuttig is voor jou.

• Marieke Wermer (LUMC) ontwikkelde een nieuwe kwantitatieve methode om cortical superficial siderosis (cSS) te meten. Het is een van de belangrijkste radiologische kenmerken en een voorspeller van toekomstige intracerebrale bloedingen bij cerebrale amyloïde angiopathie (CAA).
• Jeroen Bakkers (consortium OUTREACH) onderzoekt het moleculaire mechanisme van zebravissen dat hartspiercellen regenereert. Het gen LRRC10 speelt een belangrijke rol in de regulatie van de deling en rijping van de hartcellen.
• Katie Linstra (consortium CREW) promoveerde op onderzoek naar migraine als cardiovasculair risico voor vrouwen
• Thijs Eijsvogels (Radboudumc) heeft gekeken naar fysieke beweging en zitgedrag bij patiënten na een hartinfarct, zowel in het ziekenhuis als een week na ontslag. Het gedrag verbeterde onmiddellijk na ontslag uit het ziekenhuis.
• Geert-Jan Geersing (consortium COVID@HEART) heeft gekeken naar thuismonitoring bij covidpatiënten met risicofactoren voor hart- en vaatziekten, uitgevoerd door de huisarts. De resultaten lieten zien dat dit veilig is en leidt tot minder angst bij patiënten.